2023 8(2)
DECEMBER 2023
Analisis Hibah Menurut Tinjauan Fiqh dan Kompilasi Hukum Ekonomi Syariah (KHES)
Analysis of Hibah (Gift) in the Context of Fiqh and the Compilation of Sharia Economic Law (KHES)
Asiah Aqilah Abdul Ghani, p122485@siswa.ukm.edu.my
Postgraduate Student,
Research Centre for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Noor Lizza Mohamed Said
Research Centre for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Mohd Zamro Muda
Research Centre for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Siti Fatihah Azani
Postgraduate Student,
Research Centre for Sharia, Faculty of Islamic Studies, Universiti Kebangsaan Malaysia
Received: February 23, 2023 | Revised: August 27, 2023 | Accepted: September 12, 2023 | Published: December 15, 2023
2023, Vol. 8(2), pp. 27-34. | PDF
Kompilasi Hukum Ekonomi Syariah (KHES) Indonesia telah dibentuk sebagai respons terhadap keperluan undang-undang yang mengikat bagi menyelesaikan permasalahan muamalat termasuklah hibah. KHES telah dikoordinasi hasil daripada pelbagai pandangan mazhab yang disesuaikan dengan masyarakat Indonesia. Oleh itu, artikel ini dibuat untuk meneliti hibah menurut fiqh dan Kompilasi Hukum Ekonomi Syariah (KHES). Penulisan dijalankan berdasarkan reka bentuk kualitatif melalui pendekatan analisis kandungan. Data-data dikumpulkan melalui kaedah kepustakaan dan dianalisis secara deskriptif. Hasil penelitian mendapati peruntukan berkaitan hibah menurut Kompilasi Hukum Ekonomi Syariah (KHES) secara asasnya adalah sama seperti mana pandangan fiqh, namun terdapat juga peruntukan tambahan yang diletakkan di dalam KHES. Jumhur ulama menggariskan empat rukun hibah iaitu pemberi hibah, penerima hibah, harta yang dihibah dan sighah, sebaliknya terdapat lima rukun hibah menurut KHES iaitu pemberi hibah, penerima hibah, harta yang dihibah, iqrar dan qabd. KHES juga menetapkan takrifan baligh dan berakal bagi pemberi hibah ialah individu yang telah mencapai umur 18 tahun atau pernah berkahwin. Selain itu, terdapat juga perbezaan dari sudut penerimaan hibah melalui wali atau wakil wali di mana jumhur ulama mensyaratkan penerima hibah tersebut belum mukallaf, sebaliknya KHES mensyaratkan penerima hibah belum mumaiyiz. Penerimaan harta hibah menurut KHES adalah sama dengan penerimaan barangan dalam transaksi jual beli. Keadaan yang mengharuskan penarikan balik hibah menurut KHES ialah hibah ibu bapa kepada anak, penarikan balik hibah berlaku sebelum qabd dan larangan oleh pemberi hibah daripada mengambil harta hibah. Akhir sekali, terdapat beberapa penambahan peruntukan dalam KHES berkaitan pemberian hibah ketika marad al-maut yang kelihatan sama seperti peruntukan pada Perkara 877 dan Perkara 878 Majallat al-Ahkam.
KATA KUNCI
Hibah, fiqh, KHES, penarikan balik hibah, qabd
The Compilation of Sharia Economic Law (KHES) of Indonesia was established in response to the need for binding legislation to address issues in muamalat (Islamic commercial jurisprudence), including hibah. KHES is coordinated from various school of thoughts (mazhabs) and tailored to the Indonesian community. Therefore, this study aims to examine hibah from both the perspectives of fiqh (Islamic jurisprudence) and KHES. The study employs a qualitative design using a content analysis approach. Data is gathered through literature review methods and analyzed descriptively. The research finds that the provisions related to hibah in KHES fundamentally align with fiqh perspectives, but there are additional provisions in KHES. The majority of scholars outline four pillars of hibah: the donor, the recipient, the gifted property, and the declaration (sighah), whereas KHES identifies five pillars: the donor, the recipient, the gifted property, the declaration (iqrar), and acceptance (qabd). KHES also defines the criteria for a legally competent donor as an individual who is either 18 years old or married. Furthermore, there are differences regarding the acceptance of hibah through a guardian or representative, where the majority opinion in Islamic jurisprudence requires the recipient to be a minor, while KHES stipulates the recipient must be not yet mumaiyiz. The acceptance of gifted property in KHES is akin to receiving goods in a sale transaction. Conditions allowing the revocation of a gift in KHES include parental gifts to children, revocation before acceptance, and prohibition by the donor from taking back the gifted property. Finally, KHES includes additional provisions related to the gift-giving during marad al-maut (illness preceding death) similar to those in Articles 877 and 878 of Majallat al-Ahkam.
KEYWORDS
Hibah, fiqh, KHES, withdrawal of hibah, qabd
‘Abdul ‘Azhim Badawi al-Khalafi. 2000. al-Wajiiz fii Fiqhis Sunnah wal Kitaabil’Aziiz. Beirut: Dar Ibni Rajab.
Abdul Mughits. 2008. Kompilasi Hukum Ekonomi Syariah (KHES) dalam Tinjauan Hukum Islam. Jurnal al-Mawarid 18(1): 141-159.
al-Bukhari, Muhammad Ibn Ismacil Abu cAbdullah al-Jacfi. 1412H. al-Adab al-Mufrad. Beirut: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.
al-Husin, Abu al-Qasim. 1412H. al-Mufradat fi Gharib al-Quran. Beirut: Dar al-Qalam
Alias Azhar, Mohammad Azam Hussain, Muhammad Hafiz Badarulzaman, & Fauziah Mohd Noor. 2014. Pengurusan harta dalam Islam: Perspektif hibah di Malaysia. Journal of Human Development and Communication 3(1):115-128.
al-Jaza’iri, cAbd al-Rahman. 1994. al-Fiqh cala al-Madhahib al-Arbacah.
Al-Majalla Al Ahkam Al-Adaliyyah (The Ottoman Courts Manual (Hanafi)). 2000. Book 7:Gift.http://legal.pipa.ps/files/server/ENG%20Ottoman%20Majalle%20(Civil%20Law).pdf [22 Ogos 2023].
Asriadi Zainuddin. 2017. Perbandingan hibah menurut hukum Perdata dan hukum Islam. Jurnal al-Himayah 1(1): 92-105.
Ibn Manzur. 2003. Lisān al-cArab. Beirut: Dār al- Hadith.
Kompilasi Hukum Ekonomi Syariah (KHES). 2009. Edisi ke-4. Jakarta: Kencana Publisher & Pusat Pengkajian Hukum Islam dan Masyarakat Madani.
Majlis Agama Islam Selangor (MAIS). t.th. Hibah Semasa Marad Al-Maut. https://efaraid.mais. gov.my/hibah/#:~:text=Hibah%20Semasa%20Marad%20Al%2DMaut,boleh%20dihibahkan%20kepada%20ahli%20waris [20 Ogos 2023].
Md. Yazid Ahmad & Ibnor Azli Ibrahim. 2002. Amalan Penamaan Harta Orang Islam di Malaysia: Satu Tinjauan Ringkas Menurut Syariah Islamiah. MALIM: Jurnal Pengajian Umum Asia Tenggara 3: 63-80.
Mohd Zamro Muda. 2006. Konsep Harta dan Kepentingan Pengurusannya Menurut Perspektif Islam. Putrajaya: Percetakan Putrajaya Sdn Bhd
Mohd Zamro Muda. 2008. Instrumen hibah: Analisis hukum dan aplikasi di Malaysia. Kertas Kerja Konvensyen Faraid dan Hibah Kebangsaan 2008. Anjuran Jabatan Kemajuan Islam Malaysia. Putrajaya, 7 Ogos.
Muh. Sholihuddin. 2014. Hukum Ekonomi & Bisnis Islam II (Akad Tabarru’ dalam Hukum Islam). Surabaya: UIN SA Press.
Noor Lizza Mohamed Said & Adnan Mohamed Yusoff. 2020. Implikasi Marad Al-Mawt ke atas Akad Hibah. Journal of Contemporary Islamic Law 5(2): 22-28.
Noor Lizza Mohamed Said &Wan Amirul Adli Wanayub. 2021. Pelaksanaan Hibah Harta Bercagar dalam Industri Perancangan dan Pengurusan Harta Orang Islam. International Journal of Islamic Thought 19(1): 89-101.
Nor Azlina Abd Wahab. Norajila Che Man & Norafifah Ab Hamid. 2015. Pengurusan harta dalam Islam: Hibah sebagai instrument dalam menjamin kemaslahatan masyarakat di alam Melayu. E-Proceedings of International Conference on Malay Heritage and Civilisation 2015, hlm. 276-289.
Nurul Ain Ali Sudirman. 2021. Kepentingan Hibah Harta Bercagar Terhadap Kelangsungan hidup Waris: Satu Tinjauan Awal. Persidangan Antarabangsa Sains Sosial dan Kemanusiaan ke-6 (PASAK 2021). Dalam Talian, 9 & 10 November.
Sayyid Sabiq. 2013. Fiqih Sunnah. Jakarta:Tinta Abadi Gemilang.
Wahbah al-Zuhaily. 1999. Fiqh & Perundangan Islam. Jilid 5. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Wan Abdul Fattah Wan Ismail, Mohd Radzniwan A Rashid, Muhammad Aunurrochim Mas’ad Saleh, Syahirah Abdul Shukor, Lukman Abdul Mutalib,
Ahmad Syukran Baharuddin, Zulfaqar Mamat & Mohamad Aniq Aiman Alias. 2020. Pelaksanaan Hibah Dalam Kes-Kes Mardh Al-Mawt Covid 19 Dalam Kalangan Orang Islam Di Malaysia. INSLA e-Proceedings 3(1): 124-135.
Zakiyatul Ulya. 2017. Hibah perspektif fikih, KHI dan KHES. Jurnal Maliyah 7(2): 1-23.
Zulkifli Mohamad al-Bakri. 2012. al-Fiqh al-Manhaji (Muamalat & Kewangan Islam Dalam Fiqh al-Syafi’i). Selangor:Darul Syakir.